٢٥ی نۆڤەمبەر ڕۆژی جیهانی نەهێشتنی توندوتیژی دژی ژنانە؛ ڕۆژێک کە نەک هەر ڕەنجی ملیۆنان ژنمان بیردەخاتەوە کە قوربانی هەڵاواردن و توندوتیژین لە سەرانسەری جیهاندا، بەڵکوو ڕۆژێکە بۆ ڕاسان و هاوار لە دژی ئەو بێدەنگییەی کە چەندین سەدە سێبەری خستۆتەسەر ئەم چەوساندنەوەیە. ئەم ڕۆژە هێمای بەرخۆدان و ئومێدە؛ بیرهێنانەوەی ئەو ڕاستییە تاڵەیه کە تا توندوتیژی دژی ژنان بەردەوام بێت، هیچ کۆمەڵگەیەک ناتوانێت خۆی بە ئازاد و دادپەروەر و مرۆڤدۆست بزانێت. توندوتیژی دژی ژنان ڕۆخساری زۆری هەیە؛ لە توندوتیژی جەستەیی و سێکسییەوە تا توندوتیژی دەروونی و ئابووری و یاسایی. لە زۆرێک لە وڵاتان بە ئێرانیشەوە یاساکان خۆیان بوونەتە ئامرازی توندوتیژی. ئەو یاسایانەی کە جەستەی ژنان دەخەنە ژێر خاوەندارێتی دەوڵەت و پیاوانەوە، مافی هەڵبژاردن و جل و بەرگ و کارکردن و ژیانی ئازادیان لێ زەوت دەکەن. لە ئێراندا ژن چەوساندن نەک هەر ڕەفتارێکی تاکەکەسی، بەڵکوو سیاسەتێکی سیستماتییک و ڕیشەئییە. لە حیجابی ناچارییەوە تا دەگاتە دەستگیرکردنی ژنانی ناڕازی، لە سەرکوتکردنی دەنگی ئەوان لە میدیاکانەوە تا سەرکوتکردنی چالاکانی مافی ژنان، هەموویان نیشانەی نیزام و سیستمیکن کە کۆنترۆڵکردنی ژنان بە ڕێگایەک بۆ کۆنترۆڵکردنی کۆمەڵگا دەزانێ. کوشتنی ژینا ئەمینی تەنیا یەکێک بوو لە هەزاران نموونەی توندوتیژی سیستماتیکی رژیمی کۆماری ئیسلامی ئێران دژی ژنان، بەڵام هەمان ڕووداو بوو بە هاوارێکی جیهانی کە بێدەنگی مێژووی شکاند. بزووتنەوەی “ژن، ژیان، ئازادی” سنووری جوگرافیای ئێرانی بەزاند و نیشانی دا کە هاواری ژن هاواری هەموو ژنانی جیهانە لە دژی ستەم و هەڵاواردن. لە زۆربەی کۆمەڵگەکاندا توندوتیژی دژی ژنان لە پشت پاساوی کولتووری، ئایینی یان شەڕەف و نامووسەوە شاردراوەتەوە. کۆمەڵگەیەک کە کوڕان فێری ئەوە دەکات کە ئەوان خاوەنی جەستە و ئیرادەی ژنانن، بێگومان بازنەی توندوتیژی بەرهەم دەهێنێتەوە. لە وەها کولتوورێکدا ژن وەک مرۆڤ نابینرێت، بەڵکوو وەک سومبولی کەرامەتی بنەماڵە و کۆمەڵگە سەیر دەکرێت. ئەم بۆچوونە بنەمای هەموو جۆرە هەڵاواردنێکە. تا ژن ئازاد نەبێت، پیاوی بەبیر ئازادیش پەروەرده نابێت. کەواته تا ژن ئازاد نەبێت، پیاوانیش ئازاد نابن؛ چونکە سیستەمی پیاوسالاری نەک هەر ژنان کۆیلە دەکات، بەڵکوو بنەما ئەخلاقییەکانی مرۆڤایەتی لەناو پیاوانیش دا دەسڕێتەوە. لە کوردستان ساڵانێکە ژنان بە چەند شێوە توندوتیژی بەخۆوە دەبینن؛ چ وەک ژن و چ وەک بەشێک لە نەتەوەیەکی ستەملێکراو. بەڵام سەرەڕای ئەو هەموو گوشارانە، یەکێک لە هێزە هەره پێشەنگەکانی ئازادیخوازی لە ناوچەکەدا بوون. ژنانی کورد بە بەشداری چالاکانەیان هەم له ریزی رێکخراوە سێنفییەکانی نێوخۆی وڵات و هەم له ریزی شۆڕشگێڕانی ناو سەنگەر و به خۆڕاگری خۆیان نیشانیان داوە کە ڕزگاری ژن و ڕزگاری کۆمەڵگا دوو ڕێگای جیاواز نین و بەشێکن لە یەک ڕێگا و یەک خەبات بۆ ئازادی و دادپەروەری و یەکسانی. ٢٥ی نۆڤەمبەر دەرفەتێکە بۆ پێداچوونەوە لە ڕۆڵی خۆمان ، لەبەرابەر ئەم بازنەیەی توندوتیژیدا. پێویستە قبووڵی بکەین کە بێدەنگی لە بەرامبەر توندوتیژی خۆی جۆرێکە لە توندوتیژی. پەروەردە و هۆشیاری و بردنەسەرێی ئاستی ڕۆشنبیری، تاکە ڕێگەی بەچۆکداهێنانه بۆ کۆتایی هێنان بە ستەم لە دژی ژنان. هیچ یاسایەک و هیچ چاکسازییەکی سیاسی بەبێ گۆڕانکاری لە بیرکردنەوەی کۆمەڵگادا کاریگەر نابێت. لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان ڕۆژ نییە ژنان نەکەونە بەر پەلاماری نەریتی دواکەوتووییی کومەڵگە و هەر ژن بەزۆرمارەکردن و کوشتی ژنان بە دەستی برا و کەسوکاری خۆیان و بێڕێزیکردن بە ژنان لەسەر شەقامەکان ئەم جۆرە نەریتانە یارمەتیدەری ئەو یاسا دژەژنانەیە کە داگیرکەری ئێرانی بۆ ژنانی بەکاری دێنێت. لێرەدا ئەرکی ڕێکخراوە مەدنییەکان لە کوردستان بۆ توڕێکی هاوبەش لە چالاکیی جۆراوجۆرەکاندا ڕێنیشاندەر بێت و دەبێتە هۆی یەکگرتوویی و هاواهەنگی بۆ نەهێشتنی نەریتێکی دواکەوتووانە و کۆمەڵاگەیەکی باش بنیاد بنن بۆ نەهێشتنی هەر جورە توندوتێژی و یاساگەلێک کە بەناحەق بەسەر ژنانی کوردستان دەسەپێنن. لێرەدا ڕێکخراوە مەدەنییەکان دەتوانن بەشێکی زۆر لەو کێشە ناڕەوایانە و تۆڕێکی باش پێک بێنن بۆ نەهێشتی توندوتێژی بەرانبەر بە ژنانی کۆمەڵگەکەمان و هەر جورە تاوانێک بەرانبەر بە ژنان مەحکوم بکرێت و هەوڵ بۆ نەمان و نەهێشتنی نەریتی دواکەوتووانەی دژەژن بدەین بۆ ژیانێکی بەختەوەرانە. با چیتر ڕوژانە ژنانی کۆمەڵگە نەبن بە قوربان سیاسەتی دژەژنی دەوڵەتی داگیرکەری ئێران. توندوتیژی دژی ژنان تەنیا ئازاری یەک ڕەگەز نییە، بەڵکو برینێکە لەسەر ویژدانی هەموو مرۆڤایەتی. ڕۆژی جیهانی نەهێشتنی توندوتیژی دژی ژنان ڕۆژێکە بۆ هاوارکردن دژی بێدەنگی، بۆ ئەوەی ئەو ڕاستییەمان بیربخاتەوە کە ڕزگاری ژنان سەرەتای ڕزگاری مرۆڤە و هیچ کۆمەڵگەیەک شایستەی دادپەروەری و کەرامەت نییە، مەگەر ژنان بە ئازادی و بە یەکسانی و بە ڕێزەوە تێیدا بژین.
