مەریەم رەجەوی دووپاتیکردەوە، کە ئەوان خودموختاری بۆ نەتەوەکانی ئێران بەفەرمی دەناسن و هاوکات لە دوا وتاری لە ئیتاڵیا باسی لە ئێرانێکی سیکۆلار، دیموکرات کرد کە خودموختاری بۆ نەتەوەکان بەفەرمی دەناسێت. لەچەند رۆژی رابردوودا شۆرای میللی مقاومەت کە موجاهیدینی خەڵقی ئێران هێزی سەرەکییەتی جموجۆلی سیاسی و دیپلۆماسیی لە ئورووپا دەستپێکردووەتەوەو مەریەم رەجەوی کەسی یەکەمی ئەو رێکخراوەیە کە خۆیان وەکوو سەرۆککۆماری هەڵبژێردراوی شۆرای میللی موقاومەت ناوی دەبەن، لە دە رۆژی رابردوودا لە پەرلەمانەکانی بەریتانیا و ئیتاڵیا و هاوکات لە کۆنفرانسێکی ساڵانەی شۆراکەیان لە ئیتاڵیا باسی لە خودموختاریی بۆ کوردستان و بە نەتەوەکانی ئێران کردووە. مەریەم رەجەوی لە وتارێکدا لە کۆنفرانسەکەیان لە ئیتاڵیا رایگەیاند، ئەوان باوەریان بە ئێرانێکی دیموکراتیک، سیکۆلار هەیەو هەر وەکوو پێشتریش رایانگەیاندووە، خودموختاری بۆ نەتەوەکان بە فەرمی دەناسن. ئەو باسە ئەگەرچی نوێ نیە، بەڵام لەدۆخی ئێستادا کە ئۆپۆزسیۆنی ئێرانی جموجۆڵەکانیان دەستپێکردووەتەوە، کاردانەوەی زۆری لێکەوتووەتەوەو زۆر کەس لەگەڵ هەمایشی مونیخی پەهلەوی بەراوردی دەکات، کە بە تەواوەتی فڕەیی نەتەوەیی لەئێرانی سڕییەوەو بانگەشەیەکی زۆری بۆ ناوەندگراییەک لەسەر بنەمای ناسیۆنالیزمی ئێرانی-فارسی کرد. پەیوەندی نێوان بزاڤی رۆژهەڵاتی کوردستان لەگەڵ شۆرای میللی موقاومەت بۆ سەرەتای شۆڕسی گەڵانی ئێران لەساڵی ١٣٥٨ دەگەرێتەوە. لە یەکەم هەڵبژاردنی سەرۆککۆماریدا مەسعود رەجەوی خۆی کاندید کرد. موجاهیدینی خەڵق پەیوەندیان بە دەستەی نوێنەرایەتی گەلی کورد کرد و داوایان ئەوە بوو، کوردستان دەنگ بە مەسعوود رەجەوی بدات. نوێنەرانی گەلی کورد لەچەندین کۆبوونەوەدا بەو ئەنجامە گەیشتن کە هەر کاندیدێک پشتیوانی لە گەڵاڵەی ٢٦ خاڵیی داخوازییەکانی کورد بکات، ئەوانیش ئامادەن دەنگی پێ بدەن. موجاهیدینی خەڵق لە کۆتاییدا رایگەیاند، ئەگەر گەلی کورد دەنگ بە مەسعوود رەجەوی بدات، ئەوانیش بەشێوەیەکی گشتی گەڵاڵەی ٢٦ خاڵی رەچاو دەگرن و لەو چوارچێوەیەدا هەڵسوکەوت لەگەڵ کوردستان دەکەن. هەر ئەوەش وایکرد، نوێنەرانی گەلی کورد پێکهاتوو لە شێخ عیزدەین حوسێنی، حیزبی دیموکرات و کۆمەڵە راگەیاندراوێکیان بڵاوکردەوە کە دەقەکەی بەمشێوەیە بوو: "بەبۆنەی هەبوونی خاڵی ئەرێنی لە بەرنامەی رێکخراوی موجاهیدیندا…بەتایبەت دەستنیشانکردنی گەڵاڵەی ٢٦ خاڵیی خودموختاریی کوردستان وەکوو بناغەیەکی شیاو بۆ گفتوگۆ، داوا دەکەین لە خەڵکی کوردستان و سەرانسەری ئێران چاڵاکانە بەشداری لە هەڵبژاردندا بکەن و دەنگی خۆیان بدەن بە مەسعوود رەجەوی، کۆمەڵە و حیزبی دیموکرات هەر کامەیان لە لایەن خۆیانەوە پشتیوانیی خۆیان لە ڕەجەوی و بەشداریکردن لە هەڵبژاردندا راگەیاند." ئەو هاوکارییە سەری نەگڕت، چوونکە خومەینی بە پاساوی ئەوەی کە رەجەوی دەنگی بە "قانون اساسی" کۆماری ئیسلامی نەداوە، هەر بۆیە ناتوانێ بۆ سەرۆککۆمار کاندید بێت. ئەوەش وایکرد، نوێنەرانی گەلی کورد هەڵبژاردنی سەرۆککۆماری بایکۆت کرد، ئەو هەڵبژاردنەی ئەبوڵحەسەن بەنی سەدر تێیدا بووە یەکەم سەرۆککۆماری کۆماری ئیسلامی ئێران. دوای ئەوەی موجاهیدینی خەڵق بە ئاشکرا دژی کۆماری ئیسلامی ئێران وەستانەوەو ناکۆکییەکان گەیشتە ئاستێک کە موجاهیدینی خەڵق چەکیان لەدژی رژێمی خومەینی هەڵگرت، بەسەرۆکایەتی مەسعوود رەجەوی شۆرای میللی موقاومەتیان پێکهێنا و، لەو حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران بە سەرۆکایەتی دکتور عەبدوڵرەحمان قاسملوو چووە ناو شۆراکە. ئەنجامی ئەو هاوکارییە بووە هۆی ئەوە شۆرای میللی موقاومەت لە پاییزی ساڵی ١٣٦٢ پرۆژەی خودموختاری بۆ کوردستان بە فەرمی ناسی و مەسعود رەجەوی بەمشێوەیە رایگەیاند: "هاونیشتیمانیانی ئازیز، خەڵکی سەراسەری ئێران، هاونیشتیمانیانی خۆڕاگری کورد، پێشمەرگە دڵێرەکان، بەمشێوەیە پرۆژەی شۆرای میللی موقاومەت بۆ خودموختاری کوردستانتان پێ رادەگەیەنم. پرۆژەکە دەرەنجامی توێژینەوەو وردبوونەوەی کامڵە و لانیکەم حەوت مانگ قسەی لەسەر کراوە. شۆرای میللی موقاومەت… بۆ یەکەمجار لە مێژووی ئێراندا لەسەر قووڵترین کێشەی وڵات، کە پرسی خودموختارییە بۆ کوردستان رێککەوتووین." دکتور عەبدوڵرەحمان قاسملوو سکرتێری ئەوکاتی حدکا لەپاییزی هەمان ساڵ لە چاوپێکەوتنێک لەگەڵ رادیۆی دەنگی کوردستان سەبارەت بە پەسەندکردنی تەرحی خودموختاری بۆ کوردستان رایگەیاند:" بە بەرپرسیارییەتییەکی تەواوە دەڵێم، ئەو تەرحەی شۆرای میللی موقاومەت بۆ خودموختاری کوردستان پەسەندیان کردووە، لە پرۆژە ٦ خاڵییەکەی حیزبی دیموکرات زۆرترە." تەرحی خودموختاری شۆرای میللی موقاومەت بۆ کوردستان لە ١٢ خاڵ پێکهاتووە: ١- ناوچەی خودموختار، هەموو کوردستانی ئێران دەگرێتەوە، جوگرافیای دیاریکراوی خودموختارییەکە لەرێگەی دەنگی گشتی خەڵکی ناوچە کوردنشینەکان دیاری دەکرێت. ٢- ناوەندی یاسادانان بۆ کاروباری ناوخۆی ناوچەی خودموختار، شۆرای عالی کوردستانە. نوێنەرەکانیشیان لەرێگەی هەڵبژاردنی ئازاد و بەدەنگی گشتی و راستەوخۆ هەڵدەبژێردرێن. یاسا گشتییەکانی کۆماری دەبێ لەناوچەی خودموختار جێبەجێ بکرێن. پەسەندکراوانی شۆرای عالی کوردستان نابێ دژی یاسا گشتییەکانی کۆماری بن. ٣- بەرێوەبەردنی کاروباری ناوچەی خودموختاری کوردستان جگە لەو کارانەی لە دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندی دایە، بەدەستی ئیدارەی خودموختارە. ٤- پاراستنی ئاسایشی ناوخۆی ناوچەی خودموختار لەئەستۆی ئۆرگانە خودموختارەکاندایە و هێزی پەیوەندیدار بۆ ئەو کارەش بەپێی مادەی ٢ی تەرخی ئێستای سازمان رێکدەخرێت. ٥- کاروباری سیاسەتی دەرەوە، ئاسایشی گشتی کۆماری و پاراستنی سنوورەکان و یەکپارچەیی لە ئەستۆی دەوڵەتی ناوەندی دایە. ئەرتەش لە ناوچەی خودموختاری کوردستان بۆی نیە دەستێوەردان لەکاروباری ناوخۆ وەربدات. ٦- کاروباری پەیوەندیدار بە تەجارەتی دەرەکی و گومرگەکان، دیاریکردنی سیاسەتی پولی و دارایی وڵات، بانکی ناوەندی و رێکخستنی بودجەی گشتی و ئەو پرۆژانەی پێویستیان بە سیاسەتی کەڵان هەیە، لە ئەستۆی دەوڵەتی ناوەندی دایە. ٧- زمانی کوردی، زمانی فەرمی خوێندن و کاروباری ئیدارییە لەناوچەی خودموختار و لەهەموو ئاستەکانی خوێندن، مافی خوێندن بە زمانی کوردی بە فەرمی دەناسرێت. زمانی فارسی، لەناوچەی خودموختار وەکوو بەشەکانی دیکەی ئێران زمانی فەرمییە. نووسینی ئیداری ناوچەی خودموختار لەگەڵ حکومەتی ناوەندی بە زمانی فارسی دەبێت. سەرجەم غەیرە کوردەکانی ناو ناوچەی خودموختاری کوردستان مافی گەشەپێدانی کەڵتووری خۆیان هەیە و مافی خوێندن بە زمانی خۆیان هەیە. ٨- سەرجەم ماف و ئازادییەکانی جارنامەی مافی مرۆڤ، وەکوو ئازادی رادەربرین، ئازادی رۆژنامەوانی، ئازادی چاڵاکی رێکخراوەیی و حیزبی سیاسی، ئازادی شۆراکانی کرێکاری، جووتیاری و سینفی، ئەنجوومەنە دیموکراتییەکان، ئازادی کار و شوێنی کارو ئازادی مەزهەبی لەکوردستان وەکوو هەموو ناوچەکانی دیکەی ئێران دەبێ گەرەنتی بکرێت. ٩- سیستەمی دادوەری کۆماری یەکدەست دەبێ، لەناوچەی خودموختار، دادگاکان بەپێی یاساکانی کۆماری و هاوکات یاسا پەسەندکراوەکانی شۆرای عالی کوردستان کار دەکەن. ١٠- ئۆرگانە خودموختارەکان نابێ دەستێوەردان لە کاروباری تایبەتی دەوڵەتی مەرکەزی بکەن و دەبێ لە جێبەجێکردنیان یارمەتی دەوڵەتی ناوەندی بکەن. هاوکات دەوڵەتی ناوەندی و ناوەندە جێبەجێکارەکانی نابێ دەستێوەردان لە کاروباری ناوچەی خودموختار بکات. ١١- دەوڵەتی ناوندی دەبێ ئەرکی خۆی بۆ پەرەپێدان و پێشکەوتنی هەموو ناوچە دواکەوتووەکان بەجێ بگەیەنێت و هاوکات لە داهاتی گشتی بەشی زۆرتر بۆ ناوچەی خودموختاری کوردستان تەرخان بکات. ١٢- خەڵکی ناوچەی خودموختاری کوردستان وەکوو هەموو هاووڵاتیان لەسەر سەراسەری ئێران دەبێ لەرێگەی یاسا و بێ هەڵاواردن لە بەرێوەبردنی کاروباری وڵاتدا بەشداری بکەن. ئەگەرچی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران ساڵێک دواتر واتە لەپاییزی ١٣٦٣ لە شۆرای میللی موقاومەتدا نەماوە، بەڵام تاکوو ئێستاش سازمانی خەباتی کوردستان بەشێکە لەو شۆرایە. ئەگەرچی یەکەم تەرخی خودموختاری ئەو شۆرایە تەنیا بۆ کوردستان بوو، بەڵام ئەمساڵ مەریەم رەجەوی لە زۆربەی لێدوانەکانی پەیوەندیداردا باس لە خودموختاری بۆ نەتەوەکانی ئێران دەکات.
.jpg)
